Samstag, 28. Juni 2014

Selajdin Shabani - Cikël poetik


VRULL

Vjen rrallë,
befas,
si një valë
Në shpirtin tim
dhe mbetesh si një njalë,
e unë, jo i vonuar ...

bëhem si djalë.
Kur vjen
gjumi s`më merr
As me net të tëra
E unë në jetë
Sa këndshëm në dukje
Aq vrull në brendi
Çaste agonie me vrer

E kur ik,
Ik me natje
Dhe kthehesh me stinë
Si në Prishtinë.

 
 
JAM DHEMBJE

Jam dhembje
Edhe kur jam zgjuar,
Kur flejë,
ëndërroj,
dashuroj,
këndoj,
e shkruaj,
edhe kur do heshttë,
e kur do vdes
prapë do mbetem DHEMBJE.

Jeta ime,
e ndalur për një moment,
e ndjej,
e shoh por s`kam fuqi ta ndal:
As dhembjen,
As kohën.

 
 
ASNJË FJALË PËR TY

S’dua të them asnjë fjalë për Ty;
se po të them diç,
mos ndoshta gaboj,
se po të them shumë
më duket pak,
e të mos them një fjalë
me duket
trandje.

Kurrë nuk është shumë për TY.

Ndjenjën tënde mbaj në gji
andaj,
merr ndjenjën time që të ikësh
pa fjalë,
në përjetësi.

 
 
SI FRAGMENTAR

Jam fragment i përgjakur
me fillim,
trasim,
por pa fund,
megjithatë,
po jetoj duke lënë një gjurmë
edhe UNË si fragmentar....

 
 
FJALA E NDRYDHUR

Çfarë të bëj me fjalën time
të ndrydhur:
as ta mbaj në vete,
as ta hedh në letër,
as të të them diç.

E fjala nuk mbahet peng.
Po ta them fjalën
Do shtangesh,
Do nemitesh,
E do ikësh,
Po mos ta them,
Do më akuzosh,
Pse nuk ta thash.

 
 
KOHA E PAPËRFUNDUAR

Mos më akuzoni
pa më kuptuar në jetë
se do të bëhet vonë
për një stinë,
për një MOT,
e stina nuk kthehet.
Mora rrugën
drejt lirisë,
por mbeta mes çapitjes.
Koha mbeti kohë,
ditët erdhën të njëjta
bashkë me vitet
e jeta erdhi në fund
pa përfunduar koha.

Çdo gjë e përjetuar
me duket e kaluar
çdo gjë e shijuar
ka shijen e saj të athët.

 
 
PENG I VETVETES

Njëherë:
Sa i mirë mu duk vetja
për një moment,
në një mot,
një moment mbrëmjeje pranë lumit
dhe jeta e ikur
më kishte hedhur në këtë breg
për të mbetur peng i vetvetes,
e78- mëngjesi
më kishte ardhur me avazin e vjetër:
NUK MUND TË DILJA NGA VETJA IME 

 
MË SHUMË SE UNË

Kam të drejtë kur rebelohem
Ndonjëherë,
Se unë rebeli,
S’duroj torturë të njerëzve të kohës që përsëritet.
Kam të drejtë,
edhe kur flas si i përçartur,
Sepse s'duroj
Ankth,
as mund, as dhunë,
As dëshirë të huaj.
Kam të drejtë të shaj,
të bërtas,
por të mos mallkoj,
E të them një fjalë
Dhe të them rrallë
Por,
Po, nuk e thashë
PSHERËTIJË
psherëtimë stine.
Kam të drejtë të flas
si plaku që e pret e nuk e do vdekjen,
Se mos amaneti me tretet.
Kam të drejtë të të kujtoj fjalën e dhënë
Dhe kam unin që s’përkulet dot.
Kam të drejtë të flas për veten
më shumë se Unë.

 
 
NJERIU I HESHTUR

e njoha një njeri shumë të mençur,
që gjithnjë fliste në heshtje për diçka,
më të shtrenjtë se jeta.

Më shqetësoi heshtja e tij,
vonë e kuptova-kur iku,
nga ai mësova heshtjen,
po mua kush ma kupton
heshtjen e njeriut të heshtur. 

 
SA HERË!?

Sa herë fitova të parën ndeshje
të dytën e humba,
Sa herë humba të parën betejë
dytën e fitova,

Të tretës nuk i erdhi radha!

 
 
NËPËR KOHË

... erdhën e shkuan
si shtrëngata,
gjurmë lamë natën,
jetë morën ditën.

kërkuan tokë,
kërkuan det,
kërkuan kohë,
kërkuan vend,

mbetën peng...

 
 
MOS MË LË PA EMËR...!

po t’më takosh si të marrë
së paku më përshëndet!

po t’më takosh të vetmuar
mos më lë pa emër...!

po t’më takosh të revoltuar
mos u trand
koha nuk pret,
ajo, mallkon,
mallkon...!!

 
 
DILEMË

mes zjarrit dhe ujit
njeriu,

mes jetës dhe vdekjes
fati,

mes adhurimit dhe urrejtjes
dashuria,

mes lindjes dhe perëndimit

ndjenja dhe pendimi.

Dienstag, 24. Juni 2014

Adem Xheladini - Kulti dhe hirësia e nënës...


Kulti dhe hirësia e nënës, pikëpjekja që zbut zemrat e egra 
(Vështrim mbi romanin”Perandorët”, Toena, Tiranë, 2014)
 
Shkruan Adem XHELADINI
 
Këto ditë më ra për hise të shfletoj romanin”Perandorët” të autores Majlinda Nana Rama. Dosdo mbeta i mahnitur nga ngërthimi i situatave të papritura e gjithë ankth, ku autorja të bart bashkë me personazhet në një botë të reales duke i ngjeshur kësisoj situatat me dellin e talentuar prej tekstshkrueseje, po jo vetëm kaq!... Situatat, konfliktet, dhe rezultatet hëpërhë të duken si maja Ajsbergu, ku gjejmë personazhe të çuditshme, të cilat pashmangshmërisht po ngjiten kësaj shkalle nga një botë e hiçit, duke bartur brenda vetes gjithë një shoqëri duke e drejtuar atë sipas shijes së tyre. Dhe kur ta spikasim e ta kundrojmë këtë roman në disa këndvështrime, na dalin të sheshuara tre rrafshe. I pari gjithsesi se ka të bëjë me shtratin sociologjik, ku personazhet përfaqësojnë shtresa të ndryshme shoqërore, nga ku domosdoshmërisht, na del e lakuriqësuar shoqëria jonë me të gjitha prurjet e të mirave e të ligave njëkohësh.
 
Situatat dhe vendndodhjet janë ato që i ndjejmë përditë, poaq edhe në lëkurën tonë. Hyrja e romanit, të bën për vete që në nismë duke nxitur kurreshtjen e lexuesit dhe gjithë ankth nga të papriturat dhe heraheras, skena makabre, që fatkeqësisht janë pjesë realiteti. Dhe duke ndjekur këtë ankth përthyerjesh nga situata në situatë, befas po shfaqet Magda, një vajzë mësuesi, e cila ka vizionin e saj për ndryshim; gjithëherë në rolin e shpëtimtares, hirësia e saj ka forcë që të ndërrojë sjelljen e kryepronarit të kësaj ngrehurine, që fillimthi na shfaqet si dëshpërim e mëpas si shpresë. Personaliteti i Magdës, krijon ndërrimin e pashmangshëm, mbase kryepersonazhi i kësaj zezone bie nën ndikimin e saj dhe sëfundi ia lë në dorë asaj të vendosë për fatin e tyre, të cilët jomëkot janë pokaq të afërt me njëri-tjetrin, sa janë të largët , ku heraheras, po rrëshqasin pahetueshëm në botën e krimit. Vartësit e “Perandorëve” janë njerëz të zakonshëm, të cilët padashje po mbllaçiten në një botë, ku padashje biejnë pre dhe kështu po trashin zinxhirin e krimeve, të cilat çojnë ujin tek mulliri i “të mëdhenjve”, të fuqishmive të qytetit, të cilët jorastësisht po merreshkan “me politikë”.
 
Pra, autorja, padyshim se ka ngrehur gishtin drejt kësaj zezone, ka ngjeshur qartë burimin e së keqes, dhe pokaq ka ofruar edhe zgjidhjen e duhur, ku mbi të gjitha mendja e shëndoshë, e personifikuar përmes Magdës, bën që arësyeja të jetë mbi mashtrimin dhe interesin. Ngjeshja e personazheve dhe karaktereve, paraqet njeriun tipik të këtyre hapësirave, i cili ka dalë nga një botë trazirash dhe po përpëlitet në lëvozhgën e përpjekjes për ta gjetur formën për identitet të ri. Autorja ka gjetur mënyrën e rrëfimit dhe të të tërheqë në magjinë e fjalës, sakaq të ndjesh dhembjen bashkë me “të nënshtruarit ndaj perandorëve”, tipikë për kohëjetën e sotme, ku gjithçka varet nga rastësia, ku organizimi më shumë shfaqet si ndërsyerje e jo si ligjvënie, ku ligji bëhet sipas tekave të “perandorëve” dhe të tjerët i detyrohen atij. Shtresat pastranzicioniste, janë ngërthyer kaq mjeshtërisht sa tisi i dallimeve është trashur panatyrshëm, ndërkohë që egërsia e gllabërimit të sa më shumë ç’është e mundur, është shndërruar në modë. Pra, është ky tipari i personazheve dhe rrethanave të kësokohshme, që dosdo se do ta prekte çdokënd, e në rastin e pikërishëm vetë autoren e romanit, mbase copëza nga kjo katrahurë prej jete ngjan të jenë të vërteta dhe të kundrueshme nga afërsia.
 
Në tehun e prizmit psikolinguistik, romani “Perandorët” ka arritur kulminacionin, ku lexuesi ndjen pahetueshëm t’i nxehen gjakrat, t’i rreh pulsi më shpejt, ngjan të gllabërohet nga personalitete prej tek ato më makabret e gjer tek manaret e vërteta. Padyshim se kontrastet e skajshme, të mbajnë gjallë kondicionin e leximit dhe të bëjnë që romanin ta lexosh me një frymë. Përbrenda mureve të këtyre kopertinave që autorja jomëkot i ka pagëzuar me “Perandorët” ngërthehen dy botëra. Lufta mes këtyre botërave e shpie lexuesin që të zbres në të realshmen dhe detyrohet të mbajë anë duke filluar kështu që nga egërsia përplot krenari e Tristanit, e gjer tek butësia dhe këmbëngultësia e nënës së tij, të cilën ai e nënçmoi në skajshmëri, po që më në fund arriti ta ndjej ngrohtësinë e saj prej nëne, e cila megjithatë atë, e kishte braktisur kur ky i fundit kishte qenë fare i vogël.

Përmes fytyrave dhe veçorive të personazheve, duket një botë e tërë e një shoqërie, duken sheshazi traumat nga një sundimi i egër, ku gjithçka i përkiste gjithkujt dhe asgjë askujt. Pasojat e zhveshjes nga e drejta e pronësisë së natyrshme, të çdonjërit prej personazheve veç e veç, po edhe si bashkësi njëherësh, kanë lënë vrragë dhe shenja dalluese. Heqja e gardhit përreth, ata i shpie në katandinë e lakmisë dhe veprimeve të panatyrshme për një “homo sapiens”, sa përvijimet në dallimet në mënyrën e të të kërkuarit për të jetuar ntrashen kaq fort, sa koncepti i të të jetuarit po merr së prapthi. Janë këta personazhet që rastësia i ka sjellur në maje, mënyra e arritjes së tyre andejpari nuk është me rëndësi, po e rëndësishme është se si ata i qasen jetës, veprimet e tyre makabre dhe fuqia e tyre, që mjerisht po përkrahet nga shtresa e ashtuquajtur “elitare” e sundimtarëve, për të krijuar kështu një dramë të vërtetë kontrastesh, ku njeriu i arësyeshëm po bie pre e këtyre ndërskëmbcave. Tehu i mprehtësisë së fjalës së autores së romanit, nuk lë pa vënë në spikamë edhe shantazhet ndaj përpjekjeve për të sjellur vlerat në një shoqëri, ku kriter parësor është shfrytëzimi. Personazhet e këtilla nënçmohen në skajshmëri nga “të fuqishmit”, ku mjerisht në këtë rreth vicioz ndodhet edhe një pjesë e atyre që bëjnë ligjin, për t’i quajtur mëpas ato veprime si “pjesë e jetës moderne”, ku shkelet gjer në zhbërje personaliteti i qenies njeri i natyrshëm.
 
Pokështu, me kaq finokëri, ngjarjet rrjedhin kaq kronologjikisht, sa ndjenja e përjetimit dhe bashkëndjenjës me viktimat të shpie gjer në keqardhje të skajshme. me një fjalë sistemi i mbrumur pokaq mjeshtërisht dhe i gatuar me fjalor të zgjedhur të jep të dhënat se autorja e njeh bukur fort artin e fjalëndërtimit, pokaq edhe pasurinë e padiskutueshme të shprehjeve leksikore. Romani me pokaq shtysë vjen njëkohësh edhe si situatë, edhe si psikologji, e mbi të gjitha edhe si prurje e re e padiskutueshme në fushë të gjuhësisë. Kontrasti i rrëfimit të ngjeshur mjeshtërisht, na e sjell përditshmërinë në pëllëmbë të dorës, përmes sensit rrëfimtar, ku egërsia mundet nga butësia, ku personaliteti femëror, personifikohet tejet fuqishëm drejt ngritjes së vlerave të mirëfillta të moralit të një shoqërie nën lëngatë.

Kufiri i shpërthyer nga fjala letrare

 
Shkruan Fadil Curri
 
  • Estonezët vuajtën nën BRSS ngjashëm si shqiptarët nën RSFJ, kjo vërehet edhe në letërsi

Jungjatjeta të nderuar miq të librit, të fjalës së bukur artistike.
Sot këtu i kemi librat e pesë shkrimtarëve nga Estonia, por nuk i kemi autorët e tyre. Sidoqoftë, veprat vlejnë më shumë se autorët, sepse në ta kemi galerinë e pakufishme të njerëzve që flasin më shumë se një shkrimtar-autor këtu. Nuk dimë se pse nuk kaluan kufij shkrimtarët, por e dimë se me pasaportën letrare këta libra depërtuan te ne.Nuk e kemi këtu as Emil Toden e librit "Toka në kufi" që të na shpjegojë se si duken më afër njerëzit që i karrikojnë mexhet e kufijt, i lëvizin sipas ëndjeve të tyre. Sendi i pashpirt substancialisht, libri, duket se është më shpirtëzues se autori me shpirt e shtat biologjik, me mendje, me gjak e me fjalë. Nuk e kemi as autoren e librit "Musëndra e vogël e njeriut", Vivi Luik, por e kemi musëndrën e saj me një botë tejet të panjohur deri tashë, me thesare që rrallëkush ose askush nuk i njeh. I kemi këtu më shumë libra se sa autorë, pavdekësinë e tyre përmes veprave jetësore. Do të ishte një debat shumorësh sikur të bënim fjalë për pesë autorët e librat e tyre, por unë do të përqëndrohem në librin "Musëndra e vogël e njeriut" e shkrimtares shqiptare, Vivi Luik.
Ju pandehni se kam gabuar që e cilësova me grupin emëror “shkrimtarja shqiptare”, Vivi Luik, por në fund do të bindeni se na përket neve, kulturës sonë shqiptare ende të pakulturuar. Vet do të bindeni me njëjtësinë e analogjinë e frymëzimeve tematike të kësaj autoreje, por do të zhgënjeheni se pse me kohë nuk keni menduar si ajo. Do të jap disa nënvizime të mia, në paralelet e identitetit analogjik të fatit kolektiv estonezo-shqiptar.
I përbotëson në këtë tufë esesh autorja, e cila si stil të përqasjes ka veshjen e thelbit me përshkrime përafruese e sqarim. Ndër asryet pse shkruan, si shumë shkrimtarë të brengosur, është fati kolektiv, populli, shpirtii njeriut, padrejtësitë ndaj tyre, si ndodhi edhe me përjetimet e kësaj autoreje, kur vendi i saj, Estonia, u zhduk nga harta gjatë vitit 1940, kur lubia e quajtur Bashkimi Sovjetik e futi në kthetrat e saj përbindëse. Diçka mitologjike, por më shumë realiste solli kjo lubi, rrëfen në një ligjëratë letrare në Zyrih gjatë vitit 1989 ogurbardha Vivi Luik, ndonjë vit para shpalljes së pavarësisë së Estonisë dhe çlirimit nga sunduesi i imponuar.
Pas mëvetëesimit të Estonisë, përsëri autorja sheh një gjysmëdrejtësi ose drejtësi e pavarësi të karrikuar, kur i konsiderojnë si minoritet etnik ata njerëz që pushteti sovjetik i kishte sjellë në atdheun e shkrimtares si kolonizatorë. Rusët, pra kolonizatorët, nuk janë minoritet në Estoninë e sotme, por një demagogji ndërmjet gënjeshtës dhe të vërtetës. Një ide e gënjeshtërt ushqen fatkeqësinë që ka përjetuar Estonia e Evropës Lindore nga pjesa perëndimore e këtij kontinenti, ku i kanë rrënjët të ligat, në të cilën pjesë sajohej edhe polktika e pështirë, sa në damarët e estonezëve rrjedh gjak i përzier i shumë popujve kolonizatorëve nga Evropa. Simptomatike është ideja e Oto Bizmarkut, i cili gjykon se duhet ngjallur socializmin, por për këtë duhet të flijohet një popull. Ligësia e shtërnguar detyron që në Estoni të bashkëjetojnë jovullnetshëm ata që kanë shkaktuar vuajtje me ata që kanë vuajtuar.
Fuqia publicitare e Vivi Luik është në thjeshtësinë e mendimit, edhe për fernomene kulturologjike. Autorja shkrimtarin e konsideron oksigjen dhe zhdukjen e poetëve e barazon me zhdukjen e jetës. Por, i thumbon shkrimtarët sqimatarë të kohës së sovjetizmit në Estoni, mbi të cilët rëndon gjaku i të pafajshmëve, sepse u shitën për lajka, ngjashëm si shkrimtarët që tërë jetën e tyre e ndihmuan me devotshmëri komnizmin, e pak para vdekjes duan ta rehabilitojnë mediat dhe rrethi i frymezimit komunist, bile edhe ta trumpetojnë si atdhetar . Në këtë rrokopujë, edhe në fazën pas vitit 1990, pra pas indenpendencës estoneze, bën me dije rrezikun se jetohet sot për sot, të shkëputur nga e kaluara dhe të pasigurt si do të jetë e ardhmnja, ose fare në do të ketë të ardhme. Vërehet edhe plakja e shpejtë demokracisë, kërcënimi nga zhdukja e pushtetit të popullit. Fëmijët e lindur në fillim të shekullit XX do të jenë shkaktarë të plasjes së Luftë II Botërore, të fashizmit dhe të aneksimit të Estonisë nga BRSS, pastaj nëpër librat e fëmijëve estonezë nën sundimin sovjetik të veheshin fotografitë e Stalinit me fëmijët në prehër të tij, e ekzaltizëm me "fqinjësi e vëllazëri sovjetike", ideologji që zhbiu nga harta e botës shtetin e Estonisë. Por, këta fëmijë të atëbotëshëm të Estonisë më vonën do të zhbënin Bashkimin Sovjetik dhe do ta kthenin në hartën e shteteve të botës Estoninë. Ngjashëm ishte edhe me fëmijët shqiptarë në ish-Jugosllavi, kur në ballë të librit ishte fotoja e Titos me idenë obskure “vëllazërim-bashkim” në shkollat shqipe.
Koncepti për njeriun dhe garimin cilësor të jetës së tij është tejet realist te autorja., e cila mendon se zotësia për ndryshime i bashkon njerëzit dhe krijon vëllazëri të re. Pushteti nuk duhet të krijohet nga njerëzit e kohëve të shkuara, sepse do të ngjante sikur të vdekurit të mbretëronin mbi të gjallët. Bota e djeshme përfiton nga situata dhe bën teatër deri sa nuk do të ketë spektatorë dhe kur populli nuk dëshiron të shohë fotografinë e dhomës së gjumit të ministrit, por dëshiron të dijë nëse ministri i përket të shkuarës ose të ardhmes. Kundër këtyre mbrapështive duhet të ndikojmë me mbarësi, ndaj egërsisë me butësi, ashtu si njeriu që me ledhatime e pajtoi gjarprin që rrezikon ta kafshojë, shembull që na e sjell autorja. Në këtë tufë esesh e komentesh, ligjëratsh e shkrimesh nëpër qarqet e redaksitë letrare të Estobnisë, Zvicrës, Finlandëes, shkrimtarja Vivi Luik krahasimisht i sheshon disa fenomene tejet interesante se Estonia është më larg se Japonia më e largët e rruzullit tokësor, për çifutët si popull, shkrimtarin Temsara dhe mësandrën e tij tejet misterioze se çfarë ka në të, për libraritë dhe bankomatet e librave në Gjermani e Estoni, për Isak Bashevis Singer e shumë tema të tjera, që në një farë mase i pëngjasojnë titullit, si një musandër me vlera të pasheshuara si duhet deri më sot. Nëse kjo panoramë ideshmërie kundrohet nga syri krahasimtar interkulturor, bindem se unë si shqiptar e gjej veten në librin e shkrimtares protagonist i dinjitetshëm, si të isha estonez etnik. Sepse edhe ky popull i kësaj pjese të Evropës Juglindore, pra shqiptari, e përjetoi në palcë sovjetizimin ballkanik, padrejtësitë gjatë historisë, se vetja jonë shqiptare ishte më e largët se Japonia e skajshnme e botës, se ende ka njerëz të së djeshmes që jetojnë vetem për të sotmen dhe nuk janë të sigurt për të nesërmen.
Ndaj, premtimi im në fillim të këtij shkrimi se do të kuptoni se nuk kam gabuar që e quajta Vivi Luik shkrimtare shqiptare dhe as që unë u ndjeva aksidentalisht estonez, nuk janë demagogji e lajthitje, por e vërtetë historike e përjetuar nga unë, si shqiptar nën RSFJ-në serbomadhe dhe shkrimtarja estoneze Vivi Luik si estoneze nën sundimin e BRSS-së rusomadhe.
Përfundimisht uroj të jenë të pakthyeshme e të papërsëritshme këto fatkeqësi binjake për popullin shqiptar e eston.
***
POSHTËSHËNIM: Ky recension u lexua sot(e martë e 3 qershorit) gjatë promovimit të librave të pesë shkrimtarëve estonezë para lexuesve shqiptarë në sallën solemne të Komunës së Çairit në Shkup, ku pos mbi 100 libërdashësve, mori pjesë edhe ambasadori i BE-së në Maqedoni me përkatësi estoneze.

Ligor Stafa - Dymbdhjetë poezi


VEJUSHË NË PASQYRË

Përse, pyet ajo, koha dhe godina e papërlyer
janë shtrirë përtokë?

Pak nga pak heshtja korrozive prishet,
siç prishet heshtja dhe pas hukatjeve në qelq
sozia e zhveshur nga zia kërkon me zë...

hajdutin e grave dhe gjykatësit.

Ajo s’mund të jetë më një statujë supengrënë,
një statujë krahëthyer, një statujë me vrimë
në mes. Ajo është tundimi, vetë marrëzia,
është vetë tundimmarrëzia.

Me flokët e shprishur mbrëmja e pacipë
ofshan në atë mënyrë,
që parfumi i dëshirave të ndyra
të përhapet si një këngë në direkun e anijes.

Përse, pyet ajo, hajduti i grave dhe gjykatësit
po vonohen kaq shumë?

 
 
FIJE FLOKU

Sfond mjegulle dhe unë mumja
dhe ti e veshur me triumf të llahtarshëm
Fije floku

Në një rrjetë fjalëkryqi
me sikletin e të qenit nudo
Hesht statuja në pemën e tharë

rreh ballin me pëllëmbë
Lëviz ajri
si një fëmijë që loz

Nëpër fundin tënd
ajri
që rrëmben atë padëgjim

fjalësh të padëgjuara ndonjëherë
Përse endem në labirintin e frikës?
Krevati im

ngjit dhe zbret shkallët
krevati im
me hijen tënde përsipër.

 
 
GRUA MBI KALË

Një grua e gjitha e artë
rrethuar sysh
stoli nga oborri i luftës
kalëron në ditën e kurrizqelqtë
dhe turret si një panterë
mes gjoksit tim të çarë tejpërtej
mes bukmejkërsave të murrëzuar
në shkallët e hipodromit
E ruan të njejtën kënaqësi
të llahtarshme tek rend
për kushediseku
duke shtrënguar frerët
me thonjtë e ajrit të shkopsitur
nga ecejaket.

 
 
ARDHJA E NJË GRUAJE

Nën këtë çekan të rastësishëm na trazon
vështirësia për t’u bërë të pranueshëm
Një djall lëviz përmes zërave tanë
Një marramenth belbëzimesh
porsi një prekje poshtë rrobave
na rikthen zjarrin e humbur
na çon tjetërkund
na bën të fundosemi mes panikut
dhe dëshirës
Të shndërruar në derrkucë të adhurueshëm
qëndrojmë këtu
lidhur pas ëndrrës për t’u bërë
të padukshëm
lidhur në një ishull që përvëlon
në mirazhet e tij
trekëndësha dhe shtrate
kaq afër nesh dhe kaq pamjengjitës
Teksa ndiejmë ujin në grykë
frymëmarrjet tona bëhen në një
duke pritur fundin e lojës.

 
 
JOJA

Joja e Deridjesë
përballë Mezitundimit
të buzëve buzëndezura
ishte Mjaftja
e ulur këmbëkryq
në Mezipritje.

 
 
NJË FYTYRË BURRI

Brenda gojës tënde
shoh një fytyrë burri
që më përqesh.

 
 
TË VËSHTROJ VJEDHURAZI

Ndiej një muzikë xhazi nën lëkurën time,
kur ngjitem në këtë verandë kurthesh.
Kurth i trëndafiltë në ecje. I njejti plazh, rërë
tunduese. Kam uri për pohime të dhunshme.
Jam pusi e kaubojve që përgjon arratisjet.
Jam një eunuk që vuan nga deluzioni
i telepatisë. Më tërheq kjo aventurë,
ku gjithçka vërtitet mes mosprekjeve.
Vërtitet duke vërtitur format.
Përse ndihem i transportuar? Përballë
një album, një cocktail ngjyrash,
rrumbullakësitë e fshehta. Në trurin tim
një buzëqeshje brakonieri, një dorë
e padukshme, një përpëlitje buzësh,
gjoksi, gjunjësh, vithesh. Trupi im pret
një ftesë, një fërgëllimë mbathjesh
nervoze, që luten për shpëtim dhe mezi
presin të hidhen nga lartësitë.
Natyrisht i bukur ky kurth i trëndafiltë.
Vazhdon muzikë e xhazit nën lëkurën time.

 
 
AJO ME PREZANTOHET

Ajo më prezantohet
si N-n-n
Më vështron sikur në mesnatë
do të dërgojë në trurin tim
një ëndërr me pesëdhjetë nereida
me pesëdhjetë nereida
që zhveshin ca kostume akualanguistësh
dhe nxjerrin hera-herës mbi valë
gjinjtë e stolisur me tatuazhe
sa për të inatosur plakun Poseidon
sa për të hapur portën e mëkatit
tek unë
Ajo përtyp me nofullat e gjera
një këngë të egër vikingësh
dhe sytë e mi të kaltër
Përtyp
Me kofshët tmerrësisht të ngjeshura
Tredhjen time të padukshme
Duke mërmëritur nga kënaqësia
N-n-n ...

 
 
ME DËSHIRËN E MADHE

Duhet një çmenduri e vogël
Një si shfrim impulsesh
Pak mister
Pa menduar për komplotin
E pëshpëritjes
Që kërkon të dijë gjithçka
Se çfarë bëjmë
Me kë dhe përse
Pa atë çantën tënde të zezë
(Album + pasqyrë + kremëra)
Ankth i udhëtimeve tona
Vetem Unë e Ti dhe kaq
Me dëshirën e madhe
Për t’u arratisur nga qyteti SO2
Nga shkarravitjet mbi trupin e tij
4FeS2 + 11O2 → 8SO2 + 2Fe2O3
Vetëm Unë e Ti dhe kaq
Të shfrenuar
Të pambrojtur
Pakëz irracionalë
Pakëz dinakë.

 
 
PËR RRËSHQITJEN NË AKULL

Është një shesh i akullt që të mbërthen
me duart e tij te ftohta, shesh i akullt,
ku ti je një mundim që ndjek mënyrën
se si hapet një portë e kristaltë,
ku ti je një disk për tekat e natyrshme,
një pëshpëritje mes pëshpëritjeve
për rrëshqitjen, për mosrrëshqitjen.
Është më pas një udhërrëfyes për lëvizje
të përkryera, një përqafim i egër
dhe një përqafim i akullt,
pritja për një zgjidhje,
por edhe një ankth që përvidhet netëve
për rrëshqitjen, për mosrrëshqitjen.
Në këtë përzierje lëvizjesh, pritjesh,
ankthesh dikush shkon
duke imituar përbindëshin e tërhequr,
duke iu shmangur lornjetëve të bezdisshëm,
që fiksojnë ca imazhe
për rrëshqitjen, për mosrrëshqitjen,
ku edhe magjia e këpucëve magjike
prishet.

 
 
ËNDRRA E SAJ

Ajo thotë se sheh netëve një prehër
e mbi atë prehër
një leshverdhë mashkullngrënëse
dhe në duart e asaj leshverdheje
një çelës me ngjyrë të verdhë
një çelës që hap një derë
një derë që të çon te një dhomë
te një dhomë ku gjendet një kafaz
e brenda atij kafazi një papagall
që duke përsëritur ëndrrën e saj
më bën shenjë nga një detektor rrenash
nga një detektor
që prehet mbi tavolinë
mbi një tavolinë pranë atij krevati
ku ajo sheh netëve një prehër
që është prehri im.

 
 
ISHULL, PRITJE, TREKËNDËSH

Rrethuar riprodhimesh abstraksioniste
pres të vijnë ca vizitorë të zymtë
sa për të larguar mallin për njerëzit

Bëj plane si të arratisem nga ky ishull
p.sh. si të shndërrohem në një buburrec
e më pas në një iriq deti

Duke shkarravitur muret
për të njëmijëenjëzetën herë
s = v • t
duke përgjuar hapat e qelisë sime
hapa para dhe prapa
pres të vijë gardiania mizore
(si çdo ditë)
me atë uniformën e saj të tejdukshme

pres t’më tregoje hekurat e dritares së hekurt
dhe arratisjen time
(sa kam pritur!)
të gllabëruar çuditërisht
prej trekëndëshit të saj të zjarrtë.

Samstag, 21. Juni 2014

Musa Jupolli - Dhjetë poezi


Vjersha ime

në kopshtin e shtëpisë së vjetër
aroma e luleve, ngjyrë e jetës
një kënd në qiellin e hapur e pa kufi
libër e verë n' ajr e vlerë
fotografia e kujtimeve të mia
në tik - takët e zemrës...

me notat e dashurisë
dhe ja hapat e lehtë
pamje sublime, ecje elegante
puhia flokët në valëvitje
në ballë të shëndritshëm
ku mund të shkruhet
e tërë një poezi

*
Legjenda ime në dashuri
Poema ime
në zgjatje jete e kujtime
në sytë e saj një roman
kur punoja si skenarist
asnjëherë nuk kam menduar
se mund të jetoja pa te!


* Ditar i Rilindjës
aty zbulova artin
kritikë, art, shkrimtar
rikthim në skenë
në Bistron Peshkatari
karrigat e punuara nga thuprat
një kafe një gotë raki shpie
në ballë Theatrin Kombëtar
alfa dhe omega e filozofisë
aktorët dalin dhe hynë
unë me një duhan të mbështjellur
Botës i bie rreth-rrotull
liria është e mundshme
Thash!
nuk e dijta se zëri im
ishte dëgjuar nga të tjerët
nga të tjerët e mi si unë!

*
Sot ruaj kujtimet e dashurisë
Liria më është ç' akorduar
unë prap mbetëm në kërkim !

Pars, 24/10/2012

 
 
Populli -t -im

skenë e kohës
në të folmën e natyrës
nga viti në shekuj
në kërkim të botës
drita dhe hija
n' imitim
mistike
perlë në engjulleshë
me fytyrë të qeshur
kryevepër e historisë
misterioze
përballim
para
kryqzatave
dhe pas

zemër
virgjëreshë me fëmiun e posalindur
t' emëruar Pellazg
në Kopshtin e Parajsës
pi dhe larë në vaj t' ullirit
për shëndet dhe fat

arti do na e zbuloi
të vërtetën
në besim
të shpirtit
dhe realës

E kësaj Bote shqiptare
E asaj Bote pellazge
Simbol i një besimi
Dritën dhe ngjyrën
Para dhe pas testamentit
Qytetar stilistik historik
Në gdhendje të gurit
Gur' që flet

Andaj më quajnë poet
Askush nuk e di pse të emërova
Vend i shenjtë
Për këtë mu dasht
Ta pyes natyrën
Ta zbërthej të folmën
Artin ta vë në ekspertizë
N' ADN mu dha rezultati
Populli me kulturë më i lashtë
i Hameosi-t:
Pellazgo-Iliro-Shqiptar !

E sot ku jemi ?
E tashmja a do ti përngjajë së kaluarës ?

Paris, 23/10/2012

 
 
Zgjim Nëntori

mëngjes i qetë Nëntori
jemi rënditur në varg
në varg të poezisë
poetët e thanë vetë
mësim pedagogjik
në reformat kombëtare
zënore e bashkëtingëllore
në bashkëdyzim
poezia në Lirinë
e Atdheut tim!

E menduar e folme
në thirrje
në dialog me botën
letrare
të shpirtit demokratik
me melodinë e Himnit
Flamuri në topografinë e bukur të Atdheut tim ! Libri !

Ka ardh kohë të ndërrojmë
ta shkruajmë historinë tonë!

Ka ardh kohë ti ruajmë
mos të na i vjedhin mitet tona!

Atdheu
Me ngjyra arbërore
kërkon drejtësi
dëshmitë janë të trishtuara
qetësi e mbyllë gojë
e pa pranuar

Rini e largë Atdheut tragjike !
E duam realën
e historisë vargun në Bashkim
Flamurin kuqezi
simfoninë e Himnit kombëtar
në gjeometrinë e SHQIPËRISË !

2012

 
 
NËNTORI I TRETË

Në lindje Hyu kidhte vendosur
Shqiponja të fliste shqip !
Mijëra vjet n' Udhëtim shoqëroi historinë
e kombit tim !
1443, 28 , Nëntori i parë !
Gjergj Kastrioti : Shqipërisht në tokat arbërore,
Lidhshmëria jonë kombëtare !*
Fotografi bardh' e zi ,
ngjyrat kuqezi !
E njohëm muzikën
në valëvitje të gjetheve
n' interpretim të erës,
freskia e së cilës ledhatonte
flokun e vashës
Marigo
në gjëndisje të Flamurit !
Dashurinë për Atdheun
e vuri në rend të parë,
Kjo Zonjë e Rënd
e një bote ku romantizmi
lulëzonte në varg !
1912, më 28, Nëntori i Dytë
Ismail Qemali mvetësoi Shqipërinë !
2012, më 28, Nëntori i Tretë ! Toka le të dridhet
Tiranë e Prishtinë,
Zëri le të dëgjohet Prizren e Vlorë ! Paris Londër Washington
postulet do i dërgojmë ! Tri Ditë Festë
Në Kushtetutën kombëtare NËNTORI I TRETË

*( N' amanet të Gjergj Kastriotit; Ismail Qemali :N' përgjegjësinë tonë ) !

28 Nëntor 2012 

 
Për himnin e Shqipërisë...

I them mos më prish leximin
mos më shëmto poezinë
se aty gjej kujtimin

Mos më trego rrugën e diktatit
se leht vie të dëshëprimi

Mos më gjymto këngën
se ajo ka ritmin e vet

Mos ma çakordo jetën
se ajo ka rrjedhën e vet

Mos më trego kohën
se ajo ecën vetë

Mos më hidhëro plakun
se ai ka historinë

Mos më dëshëpro vashën
se ajo më ushqen me bukurinë

Mos ma hidhëro Kosovën
se ajo ka zërin
për ty për mua
për himnin e Shqipërisë
 
 
 
Kosovë p(R)ozë e gjatë

Hej Kosovë je aq e fortë e pathyeshme
Per ty shkruan vargjet më të zjarrta
djemtë , nipat Tu që prekën me gjak cepin
e buzëve tua gjithëherë te kuqe
Zemra flakë e pjelljës sate
barutin e armiqve ate e thithën që
bukurinë mos ta prek.
Në duart e tyre të njoma
ra i tërë prushi e në trup Ty Kosovë
nuk e lanë që të djeg.
Vashat tua Kosovë, Arbëria gjithëherë
të zgjuara i gjeti. E ato filluan
t'i këndojnë, se thellë menduan
mos po e lendojnë të bukuren e dheut.
Trimi në shkëmb guri ngriti plisin
që kishte rënë në ballë
në tepe të kresë dhe filloi këngën
Për Ty jam gati të vdes ATDHE
Hej Kosovë Tungjatjeta
Tungjatjeta sofra e bujarisë
Bukën kripën për Besën tënde
Kosovë kurrë nuk i kurseve
Kosovë nëna jonë sa bukur
të rri shqiponja në ballë.
Hej Kosovë, gjithë ajo fortunë që të përfshiu
asnjëherë gjakun s'e prishe.
Trimëria dhe menquria jote dhanë shembuj
Kosovë shkëmb graniti, fjalë burri urtësi
Fjalë e parë, fjalë e mbramë e poetit
Kosovë prozë e gjatë e njeriut
Kosovë kështjellë e pëflakur
Edhe fëmija në lindje
tytën e pushkës të nxeht e gjeti
Në djep e mbi djep krisma e saj
lëshon jehonë, jehonë e thellë
e mbrojtjes së atdheut
Djalë pas djali në krismë pushke
martesë bëri
Djalë pas djali në flakë lindi
Kurrë i kalllur konaku i lindjeve
Konaku i rritjeve,
shtohej gëzimi nepër flakë
kullë e ndezur
e flakur
kurrë e kallur
Lindi një shqipëtar nepër flakë
sofra u shtrua, sofra e guri
gjithnjëherë të bardhë emrin ia
vunë Atdhetar
Syri yt Kosovë liqe ujë loti
Trupi yt Kosovë Rubin moti
Duart Tua Kosovë farë drithi hedhin
Kosovë, Ti që gatuan bukën e jetës
Kosovë moj hyjneshë
Ke menqurinë ke qëndresën
Kosovë prozë e gjatë e njeriut.

 
 
JETË NË LEXIM
(Bekim Fehmiut)

Foljet ndërhynë
Hyun e pyetën
Ai tha!
E,synimi?
Seigneur (1)
Qetësinë e arit
Qetësinë e asaj dite
Të lindjës
të urtësisë
Falma forcën
Të eci në rrugë
Të ndritshme
Të premtimit
Ishte thirrje
E të madhit
Bekim Fehmiu
Jetë në lexim
Filozofi e art
Theatër e Operë
Muze e arkitekturë
Sy i programuar
Ikonë në kinematografi
Bekimi ynë
vargje poeti për Ty shkruan
Manifest arti në takim
n'Atdhe e në mërgim
Fizikë e Metafizikë
Simbole
Metafora
Ide që rrjedhion për damarë
Ejani në takim
Në burimin e dhëmbjes
Kohë që kalon
Breshër e padrejtësi
Ngel puna
Letrat i mori era
Zilja,pastaj kumbimi
Ranë rënd në shpirtin tënd
Vargu mbretëron dramën
Në tragjedinë e pashkruar
Grin kohën
Në fletë gjethesh
Nuk shkruhet
Dashuria

As
Historia
Shtangim
Kohë e bukur
n'artin e bekimit
Të madhit Fehmiu
Të dua
Sa fjalën e lirë
Të dua me fjalën e lirë
Atë ditë
Në dhuratë
Të romanit tim
Më pyete dhe më fole për Parisin
pastaj kohë e brishtë
Mjeshtër e artist
Ndezim dritat
Ndriçojmë ëndrrat
Flakë e qetësi
Detyrë e poezi
Nënshkruan besimin
N'artin e Bekimit
Le të jetë dita e parë
në respekt të së kaluarës
Vuajtjeve të përjetuara
Artist vëlla
Përshendetje
Udhëtimi yt
Orgoizëm,o ,pa te
I ndarë në dysh
Atje e këtu
N'Atdhe e në mërgim
Aeroplan që bartë
Mëndimet e mia
Në fluturim dukesh i lehtë
Pa poezinë time
Që mbetët n'Atdheun e vet
Në aromën e luleve
Mllef dhe vuajtje
Aty do të shprehet
Pa lotë
Me gjuhën e lapsit
Me shkronja të arta
Të lindura
Në kohëra të lashta
E ndieshme
Koha e B ekim Fehmiut
Jetë e lexim.

Prishtinë (Nga një takim me të Madhin Bekim Fehmiu)
1.Seigneur-I dërguari i Perëndisë 

 
Musa Ramadani - t

Prishtinë, ora 22 para theatrit,
Shakespear do të vijë më vonë...

Një plak nga historia,
por jo edhe nga pamja,
me një shikim të shkapërderdhur thuase shikonte,
studionte pikturën diku i humbur në ANTIproCESION,
autor i së cilës është vetë.

Emër i njohur
në thirrje të simfonisë shqiptare !
E dini ç' më tha poeti ?
Me një kafe në Prishtinë
Parisi e Vjena me shoqërojnë !

Me fletë e laps në dorë
poeti është vizatues
e bardha e zeza
kanë edhe zë
zë literature
Liri në recitë e tij !

*
Shumësi në atmosferën
e viteve të shtatëdhjeta
n' album estetika shqiptare
në freskinë intelektuale
me një zë që dilte
nga shpirti,
kohë e ngutshme
Prishtina në literaturë
quhej Paris,
melodi e ngjyrosur ,
frika ruhej në fshehtësi !
Atdhe hap sytë e lexo
Musa Ramadani n' poezi
Ali Podrimja, Rugova, Shkreli...
varg në te

*
I dashur poet e prozator
sot nga Parisi
vargun ta kushtoj ,
pritëm në verën e ardhshme ,
kafe prap do të pimë
në Prishtinën tonë !

Paris, 26/10/2012

 
 
 
Haxhi Muhaxheri - t

Simfoni koreografi në gjashtë pjesë
Krijuesi dhe pikëpamjet e tij
Freska e muzikalitetit shqiptar
Kulturë poetike
Koreografinë e vendosa aty afër një libri
Ma nota në kompozim të natyrës
Rimë në definim të jetës
Ngjyrat i zgjodha nga deti Jon
Letrat e Haxhi Muhaxherit në dëshmi
Baletet e Operës dardane
Vallëzimi e skenografia
Ajo nga Çamëria
Një sukses i larë shpesh me lotë
Vlerat e artit për Liri
Vlerat e Lirisë për artin
Kundër ideologjisë
Propagandës kombëtare
Në simbolet e lashtësisë
Të një kombi të lashtë !
Në skenë një poet
Haxhi Muhaxheri
Shpalos vlerat e kulturës
Asnjë “politikan” në skenë
Arti vulosi epokën
Koreografia e historisë shqiptare
Historia bashkëkohore
Me penë në dorë
Energji dhe shpresë
Në shërim të dhimbjeve
Zë që krijon notat e ardhmërisë!
  
Rebel poetik më thonë
Rinia bletë e rrush n' ushqim
Sinonim
Thërrasin shqiponjat në venerim
Për letrat e bukura pa hile
Që ndritësojnë artin tonë !
 
Paris, 04/06/2014


 
Gështenjë e qytetit tim

grafika e gjetheve të mia
lëndohet ,
botanika e Atdheut tim
ju nuk kërkuat asgjë
më shumë se ushqim
nga dheu i juaj,
jetëgjatësia juaj në shërbim
të fëmiut
të qensishëm për jetën tonë !
Literatura ime !
legjendë, roman, poemë ,
arti në listën e alfabetit ,
orkestre e lulishteve ,
lisat e gështenjeve
besnikëria e stinëve të motmotit ,
dëshmia e historisë
e ndodhive të popullit,
bangat e shkollës sime !
Gështenjë !
zonjat e rënda
nën hijën tënde
bukuria u pëlciste !
Gështenjë !
Ilire, pellazge n' origjinë
u rrite në dritë e ndritësi
për rrugë të mbarë
simbole e shkollimit
estetike me ngjyra
në puthje të parë
aty lindëte dashuria !
Pse !pse mi pretë gështenjat e mia ?
pse ma lënduat të dashurën time ?
pse mi fshehtë kujtimet e mia ?
Zot që flet shqip :
kthemi gështenjat e mia !

Paris, 28/10/2012

Ragip Kҫiku - Poezi e mendimit dhe kreativitetit

 
Me poezinë e Olimbi Velajt
 
Shkruan Ragip Kҫiku
 
Shpesh thuhet se kritika e poezia pajtohen rrallë. Dhe është mirë që ndodh kjo, sepse po të arrihej ai pajtim, atëherë kërkesat ndaj poezisë e autorëve do të mungonin e do të mungonte edhe rivaliteti krijues, ajo makina që shtynë krijuesit të punojnë, të kërkojnë e të gjejnë rrugë dhe forma të reja krijuese. Por edhe kritiku, në anën tjetër, kërkon. Ashtu si kam kërkuar edhe unë duke u marrë me poezinë e Olimbi Velajt. Për mua, kur autori e ka përfunduar një krijim, kur ia ka dhënë edhe formën e fundit, vlera e atij krimi është e njëjtë, edhe kur është botuar si përmbledhje, edhe kur ende ruhet dorëshkrim. Prandaj, për në shkrim kritik, për poezinë së Olimbi Velajt, kam marrë për trajtim poezitë e saj të botuara në përmbledhjen “Qenia pasdite”, aleph, Tiranë, 2003 dhe disa poezi që ajo m’i ka dërguar për lexim e që ende nuk e kanë parë dritën, si libër.
Mendimin tim për profilin krijues të Olimbi Velajt e kam nisur ta formoj nga leximi i disa poezive të saj që më binin në dorë herë pas here, interesimin për të ma ka ngjallur mënyra e të shkruarit të tekstit poetik, shkakun për ta studiuar e kam fituar nga brenda e asaj që ruan ky tekst e nga ajo që më shumë flitet në kontekst. Dhe, ky kontekst flet se Olimbia nuk mbetet e robëruar nga ndjenja, se ndjenja te ajo është vetëm fillimi, sepse ajo i përkushtohet mendimit dhe të gjitha ia nënshtron mendjes kreative: temën, figuracionin, llojin e vargut e porosinë. Me këtë ajo fiton një shkëputje të ndjeshme nga tradita e fiton shumë lidhje të ngushta me modernen, me kohën që e jetojmë e me qasjet që ka e që kërkon krijimtaria e sotme nga bashkëkohanikët e saj krijues. Kështu, kemi lidhjen me kohën të cilën e shprehë tejet abstrakte por shumë konkrete, për të cilën ajo ndjen e mendon:

“tjetër trajtë ka koha
nën fytyra të lodhura shenjtorësh”

Pra, jemi në kohë, i përkasim një kohe tejet dinamike, ku bashkëjetojnë absurdi e konkretja, ku mashtrimi dhe e vërteta lidhen shumë ngushtë, ku përditë ballafaqohesh me “fytyra të lodhura shenjtorësh”. Por, këta nuk janë shenjtorë migjenianë, që kanë përballë mjerimin, ata këtë lodhje e kanë midis milionerëve, midis qyteteve milionëshe, midis begative e varfërive pa kufi. Megjithatë, te kjo autore ndjehet ndikim i lehtë i stilit dhe interesimeve migjeniane, ndoshta pse ai ishte njëri nga poetët më novatorë të kohës së tij. Kurse te autorja është kjo një botë:

“ku kurmet pafajshëm përvidhen
e digjen pa kohën
që mat
sosjen tonë të pakthyeshme”

Legjenda më nuk shkon, ashtu si dyshohet edhe në realitetin, sepse brenda njerëzve e midis qytetërimesh krijohet diçka e re, shikimi i të gjithëve shkon drejt asaj që zhvillohet e nuk thuhet, te ndeshja e qytetërimeve, sepse ngecja e ideve shpirtërore bëhet pengesë e njohje që tashmë njerëzimi i ka në duar. Poetja është për ndryshime e jo për luftë dhe thërret:

”Dita persiane fillon me perëndimin”

A do të kuptohet kjo thirrje, mbetet të shihet, sepse natyra njerëzore gjithnjë, në situatë dramatike e që kërkojnë zgjidhje të ngutshme, sikur vonon:

“hapësirë e lirë për të qenë braktisje
e largët përgjithmonë mbeti vera prej shpirtit”

Dhe shpirti është ai që ndërlidhet me mendjen, kuptimi i jetës, burimi i dashurisë, e padukshmja që duket në thellësitë intime, si janë ndjenjat, imagjinata, ëndrra e shpresa. Por, autorja nuk ia ka besën shpresës, nuk i lë asaj në ruajtje as vetes, sepse edhe jetën e edhe vdekjen i shikon ndryshe:
 
“Do të doja të vdisja
në ndonjërën nga këto ditë
pa ateizmin tim
dhe erotikën e largët”

Duke ndjekur rrjedhën e vargjeve, rendin e poezive, vjen e shtohet edhe pamundësia për të thënë të gjitha ato që sjellin ato, të gjitha ato që ndjehen dhe të gjitha ato që të duket e nevojshme t’i thuash. Spektri poetik vjen e zgjerohet dhe të bëhet sikur shumë gjëra kanë dalë pothuaj spontanisht nga përvoja e autores, nga njohjet e thella si studiuese dhe nga talenti e lindur. E shkolluar në institucione me famë për letërsi e arte, ajo ka qenë në kontakt të vazhdueshëm me rrjedhat botërore në fushën e krijimit letrar dhe i ka sulblimuar ato me sukses, duke marrë përvojën e duke krijuar tabanin origjinal të krijimit modern shqip:

” jam
përtej ujit dhe hamendjes
në orët e thata të zgjimit
afër fjalive të mia
dynden imazhe, për pasigurinë
midis lajmeve dhe gazetave
që vjetrohen në mbrëmje
ndërsa shirat rrjedhin
përbri xhamash të ftohtë
në kohën që zmadhohet
përgjatë segmentit tonë ndarës.”

Te përmbledhja “Qenia pasdite” na del në dukje edhe një etje e një synim i kësaj autoreje: që të kontribuojë për daljen e letërsisë sonë jashtë kufijve provincialë e kombëtar, prandaj poezitë i boton të përkthyera në anglisht, njërën pas tjetrës dhe kjo krijon mundësinë që me poezinë e saj të komunikojnë edhe lexues të vendeve të tjera. Edhe në strukturën dhe interesimet e poetes në këtë përmbledhje dominon struktura moderne e ndërtimit të vargut, ritmi ndjehet nga brenda ku rima mungon. Thyerja e vargjeve, mëvetësimi i tyre si strukturë, duke mbetur vazhdimësi e ndjenjës, ndijimit dhe mendimit, janë edhe një karakteristikë dalluese e poezisë së kësaj përmbledhjeje:
 
“Gjithmonë humb diku
dëshira e kryerjes së plotë
duke menduar se më përtej së dukshmes
diçka gjallon
si mistika e pashpjeguar e qenies”

Poezia e Olimbi Velajt realisht na nxjerr para dilemës: po thellohet a po ngushtohet hendeku që ndanë prozën nga poezia? Dhe kjo dilemë nuk largohet gjatë leximit, po edhe në meditimet pas leximit, sepse ashtu si ka ikur shumë poezia nga soneti klasik, nga kadencat, nga rubai e kështu me radhë, ashtu edhe proza moderne ka ikur nga rrëfimet e gjata, nga analizat triviale, nga përshkrimet pa fund. Kjo ikje reciproke i ka afruar këto dy zhanre krijuese, po njëkohësisht edhe i ka larguar, sepse te poezia është thelluar ndjenja e mendimi e te proza rrëfimi është bërë më i ngjeshur e përditshmëria me ndodhitë e saj është shumë më e pranishme. Poezia e Olimbi Velajt është shembull tipik i këtij afrimi dhe largimi midis poezisë e prozës, sepse ndjeshmëria dhe nënteksti poetik këtu dalin tejet fuqishëm. Këtë shkrim për poezinë e Olimbi Velajt do e kisha përfunduar me këto vargje, që u drejtohen dy dashurive, poezisë si dashuri krijuese dhe dashurisë si ndjenjë njerëzore:
 
“Ndoshta nuk më mungon ti
por mënyra se si të desha.”
 
Prandaj, Olimbia mbtetet krijuese që është vazhdimisht në kërkim.
 
 
Biografi e shkurtër e Olimbi Velajt
 
Është diplomuar në Fakultetin e Filologjisë të Universitetit të Tiranës më 1996. Më 199z-1998 kreu studime krahasuese pasuniversitare, "Baladat në Ballkan" pranë Universitetit shtetëror të Sofjes, Bullgari, "Sv. Kliment Ohridski", Departmenti i Folklorit dhe Antropologjisë. Më 2008 përfundon studimet pasuniversitare në Letërsi dhe merr një diplomë Master, pranë Fakultetit të Filologjisë në Universitetin e Tiranës. Është doktorante Letërsie pranë Qendrës së Studimeve Albanologjike, Tiranë.
Punon si gazetare që prej vitit 1993 në disa gazeta kryesore në vend si dhe në revista e radio. Aktualisht është pedagoge e Letërsisë në Universitetin publik "Aleksandër Moisiu", Durrës.
Më 1998 botoi librin e parë, një vëllim me poezi "Çastet vdesin nën akrepa orësh" dhe më 2003 botoi "Qenia pasdite". Është përkthyesja e një antologjie të poezisë klasike bullgare, në kuadrin e një projekti ndërballkanik më 2006, EMOS. Është nderuar me çmim për poezinë e të rinjve më 1993 nga Fondacioni “Sorros”,Tiranë; me çmimin për poetet femra më 2003 nga Lidhja e Shkrimtarëve dhe Artistëve të Kosovës, Vushtri; ndërsa më 2005 është nominuar për Çmimin Ballkanik nga Festivali Ndërkombëtar i Poezisë, “Curtea de Argesh”, Rumani. Cikle të saj poetike janë të botuara në disa gjuhë: anglisht, frëngjisht, gjermanisht, spanjisht, portugalisht, greqisht, rumanisht, bullgarisht, hebraisht dhe turqisht. Është e pranishme në disa antologji të poezisë shqipe ku merren në konsideratë autorët e pas viteve '90.
Momentalisht ligjëron lëndën e Letërsisë Botërore në Universitetin e Durrësit e edhe në universitete të tjera, si bashkëpunëtore.

Donnerstag, 19. Juni 2014

Xhevahir Cirongu - Gërsheta e një vajze

 
Tregim nga Xhevahir Cirongu

Gërsheta e një vajze

Ngadalë ajo zbriti shkallët e pallatit. Në njërën dorë mbante çantën siç mbajnë zakonisht vajzat e sotme, dhe në tjetrën celularin. Nga brenda "gjëmonte"dufi i inatit për atë njeri. Rreth e rrotull kishte lëvizje .Ishte mëngjes. Njerëzit shkonin në punë, dikush në këmbë e të tjerët në makina që ishin parkuar para pallatit. Pas pak oborri u bosh
atis i gjithi. Ra një heshtje e vërtetë.Unë mbeta e vetme pas asaj zallamahi. Në sup rrinte e varur çanta.Hodha sytë drejt asaj.Kontrollova se mos kisha lënë zinxhirin hapur. Por,...jo.Të gjithë zinxhirët ishin mbyllur. Në dorën tjetër mbaja celularin . Akoma s’i kishte dalë gjumi i mëngjesit. Mbrapa pallatit ishte lulishtja e lagjes.U futa në rrugicë. Ashtu, pa vetëdije se ku shkoja, u afrova pranë një stoli. E vetme me çantën në sup e telefonin në dorë, u ula në stolin e drunjtë.Edhe rrezet e diellit nuk më ngrohnin atë ditë qershori.Trupi ishte mpirë i tërë. Lotët kishin ngrirë në mollzat e faqes. Mendoja …! Vetëm mendoja mes errësirës së mendimeve.Në këto çaste për mua kishte në horizont vetëm re të zeza.Trishtimi ma errësoi atë ditë të bukur shtatori. Mblodha veten. Pastaj thashë:Pse kështu?! Pse kështu?! Rrezet e diellit më përkëdhelën e u bënë një në trupin tim.

Dhora kishte zbritur nga qyteza e minatorëve për në qytetin bregdetar. I pëlqente deti me plazhin e rërën e kripur.Pushimet verore i kalonte te tezja në qytetin e "Delfinëve". Në këtë kohë ajo ishte dhjetë vjeç.Vitiet iknin e Dhora hidhte shtatin si selvi. Një vajzë me trup të hollë , floket ngjyrë gështenjë hedhur supeve. Kur ajo hidhte hapat rrugës, flokët mbi supe vallzonin si dallgët e grurit fushave. Vetullat si"gajtan‘’, e sytë e zinj i ngjanin ullirit kokërr madh. Por, fjala e saj ishte e ngrohtë dhe e ëmbël si mjaltë blete. Sapo ishte kthyer nga pazari i fruta perimeve.Ora po shkonte dymbëdhjëtë e drekës. I ati punonte në minierë. Kurse Zana, kështu e quanin të ëmën e Dhorës,punonte në një rrobaqepsi që ishte në këtë qytezë. U ul në divan. Me dorën e djathtë ngriti flokët që ranë mbi fytyrë. Po meditonte me veten. Dhomat ishte e paisur me gjithë komoditetin e nevojshëm.Se mbante vendi.Doli në dritare.Vështroi malin. Një re e bardhë, në kokën e tij qëndronte si një qeleshe malësori. Kurse nën këmbët shtriheshin galeritë e minierës. Nga kromi në njgjyrë të zezë, që dilte nga shpati i malit në familjen e Dhorës sillte bardhësi. E bardhë buka në sofër. Mendimi i kulluar si vetë burimet e këtyre bjeshkëve. E mbi të gjitha shpirti e zemërgjërësia si Kristal. Dhora ishte e mallëngjyer. Jo vetëm për pjestarët e familjes; por për gjithë fisin e saj që banonin në qytezë. U ul në sofat para portës. U përlot e puthi pragun e shtëpisë.Vëndlindja e shpirti janë një,-tha me vete. Dielli po humbiste mbas kreshtave të maleve. Në shtëpi qenë grumbulluar të gjithë.Ndërsa muzgu i natës ishte ulur gjithë andej.

Mbas pushimeve verore, ajo u kthye në qytetin bregdetarë.Ishte në vitin e katërtë të gjimnazit.Vitet shkonin si një përrua i keq.Në supe të Dhorës si pëllumba qëndronin tetëmbëdhjëtë vitet e jetës.Vitet kalonin. Ajo qe zbukuruar edhe më shumë. Por, me një dallim nga vitet e fëmirisë. Flokët nuk i mbante lëshuar, por të thurura gërshet hedhur mbi shpatulla.

-E po fëmijë përpjetë e ne tatëpjetë moj motër, i tha tezes së Dhorës komshija që nga ballkoni.Me të birin emigrant po pinte kafenë e mëngjesit.Kristina po ujiste lulet në ballkon.Për ndihmë i erdhi edhe Dhurata.Kujtimi zgjati dorën e mori filxhanin.Sytë i mbetën ngulur si një gozhdë në dërrasë tek gërsheti i Dhorës.Piu kafenë.Nga xhepi nxori celularin e doli nga dhoma tjetër.I çoi zile’’ kapos " në Romë. Ashtu, si i trullosur nga pija e tepërt dhe pagjumësia, rëndë-rëndë mori telefonin që ishte sipër komedinës.Hapi telefonin. Pa numrin e Kujtimit.-Hë, more by…pa larë.Kemi lajm të ri nga qyteti i" Delfinëve"?... –Po, po, u përgjigj me gjysmë zëri Kujtimi –Dëgjo!Pa sjellë "ngjalën"me gjithë gërshet në Romë, të pretë e zeza,- i foli" kapoja" nga Italia.Sinjali i telefonit u pre. Në mbrëmjë prindërit e Kujtimit shkuan në shtëpinë e Kristinës.Këtë radhë jo thjeshtë për kafe, por me mission: Donin dorën e Dhuratës për djalin.Diskutuan shumë gjatë. I çuan lajm edhe prindërve të Dhuratës në qytetin e minatorëve. Pas disa ditësh shpallën fejesën. U derdh paraja lumë. Bizhuteritë u blenë në dyqanin më të shtrejtë të qytetit.

-E ku pyeste Kujtimi për euro?! Punonin jo pak, por katër prostituta në Romë?! Të gjithë mbetën të kënaqur nga kjo fejesë. Ajo vajzë kishte ëndërruar që i fejuari të kishte sy bojëqielli. Në fakt kështu ndodhi.Ëndërra e saj u bë ralitet.Dhora ishte në vitin e katërtë në gjimnaz. Edhe një muaj shkollë kishte.Dha provimet e maturës. Doli mirë në provime.Mbrëmjeve të dy, Kujtimi e Dhora dilnin shëtitje bregut të detit.-E shikon tragetin atje larg në radë?-Po, u dëgjua prerë zëri i Dhuratës. -Pas disa ditësh do marrim rrugë për në Itali. Si?!..Kaq shpejtë?! Po, shkollën ? Po dasmën ? Kur do i bëjmë gjithë këto ashtu siç kemi biseduar !..Është koha e parasë.Kush ka paranë ka gjithë dynjanë,-i u përgjigj shkurt Kujtimi. Nga kjo përgjigje Dhurata mbeti e shtangur.

-E po mirë , si të vendosësh ti bëj edhe unë.I hodhi krahun mbi supe.Buzëqeshi.Si me shaka i tha:Pse me target.Me që jemi këtu shkojmë në këmbë nëpër det…Këto fjalë i shprehu për të fshehur trishtimin. Askush më nuk foli. Heshtjen e theu i pari Kujtimi: Nga xhepi nxori disa letra.-I shikon këto?Janë dekumentat e tua.Me këto do udhëtosh drejt Italisë,-I foli Kujtimi.-Si ?!..O sa më gëzove!..Ti je shpirti i Dhuratës .Sa kaq zgjati dorën dhe i dha dekumentat Dhorës .Të dy qëndronin të ulur në bordur pranë bregut të detit. Në celularin e Kujtimit erdhi një zile. Pa numrin.Thirrja i vinde nga Roma. U çua në këmbë e u largua disa metra më tutje. Nga xhepi që nxori dekumentat, i ra një fotografi.Dhurata shfritëzoi rastin e me të shpejtë e futin në xhepin e saj.Ai fliste në telefon me" kapon" në Itali.Kurse ajo lexonte dekumentat e "udhëtimit "për në shtetin fqinj.-Kush ishte, -e pyeti ajo.-Një shoku im. Fliste nga Roma.Të gjitha lëvizjet e Dhuratës ishin alegorike.-Italia ka qenë ëndërra ime , i foli Dhurata.-He ,sikur të ishim të dy si zog e të fluturonim në detin e kaltër,-i tha Kujtimit.Mbas një ore u kthyen në shtëpi.U fut në dhomën e gjumit e vetme. Nga xhepi nxori fotografinë.Ç’farë të shikonte ?!...Aty të pozuar ishte Kujtimi me një vajzë.Nga pas fotua mbante shënimin :"Moldave të dua për jetë!"Në këto çaste u bë si e marrë. Si dallgë deti inati shpërthente brenda shpirtit të saj.Pastaj tha:"Qeni do të më bëjë prostitutë"Ishte fund jave. Në shtëpinë e tezes së Dhuratës nga qyteza e minatorëve kishin ardhur edhe prindër të saj.Do përcillnin vajzë e dhëndërr për në Itali. Ora dhjetë i gjeti në sheshin e trageteve.Të afërmit, si të djalit e të vajzës, kishin ardhur për të përcjellur çiftin.U afruan tek trageti. Me të pranishmit i pari u përcoll dhëndërri me prezencën e një njeriu të" kulturuar".Po kështu, edhe vajza nga qyteza e minatorëve. Në shkallët e tragetit Kujtimi po priste Dhorën .-Më më fund ja arrita qëllimit,-tha me vete Kujtimi. Pas pak ra sirena e tragetit.U ndezën motorët.-Eja shpejt,-u dëgjua zëri i Kujtimit. Dhora ngadalësoi hapat.Në sytë e të gjithëve hoqi nga qafa bizhuteritë, unazën nga dora, nga xhepi nxori foton. Nga veprimet e Dhorës të afërmit mbetën të shtangur.Të njejtën gjë pësuan edhe njerëzit e dhëndërrit.-E shikoni këtë? Kujtimi ka një tjetër në Itali! Në foto dukesh qartë.Mbetëm të shtangur. Po më shumë Kujtimi.

-Merri florinjtë e tu e çoja" moldaves" në Romë".Në shkallë i la edhe foton.I ktheu shpinën e mori rrugën drejt qytetit.Trageti çante dallgët e detit e po humbiste në horizont.Gërshetat e asaj vajze nuk mund të trafikoheshin aq lehtë.Ato mbetën vetëm në kujtesë.

Durrës, Maj 2014